توصیف واج شناختی گویش ویدر ساوه در چارچوب واج شناسی قاعده-بنیاد

دراین پژوهش سعی شده است تا بخشی از فرهنگ ایرانی توصیف و جهت آشنایی هرچه بیشتر زبان شناسان و پژوهش-گران ایرانی و جهانی با گویش ها و گونه های ایرانی داده-هایی ملموس، واقعی و آشنا از یک گویش ایرانی ارایه گردد تا بتواند خلاهای نظری، روش شناختی، کاربردی و فرهنگی را در عرصه ی زبان شناسی ایران ترمیم و به توسعه ی واج شناسی کمک کند و مهم تر آن که این پژوهش برای سنجیدن توانایی نظریه ی واج شناسی قاعده بنیاد در توصیف نظام آوایی یک گویش ایرانی طراحی شده است. پژوهش گر در جریان امر پژوهش با مطالعه ی کتاب ها و منابع متفاوت در حوزه های آواشناسی، واج شناسی خصوصا واج شناسی قاعده بنیاد و گویش شناسی با مبانی کار آشنا گردید و همزمان به کار میدانی نیز مبادرت ورزید . بدین ترتیب که پس از تعیین زمان مناسب و حضور در محل به انتخاب گویش وران پرداخت و پس از توجیه و آشنا ساختن گویش وران مواد گویشی به روش پرسش نامه ای و بر روی دستگاه ضبط دیجیتال ضبط گردید. سپس مواد زبانی حاصله به شیوه ی استانده آوانویسی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و درنهایت این نتایج حاصل شدند که آواهای این گویش نیز در دو طبقه ی همخوانی و واکه قابل مشاهده اند و واجگان آن به جز اندکی تنوعات معدود اساسا با واجگان فارسی یکسان است. ساختمان هجا نیز در این گویش در دو سطح بازنمایی واجی و آوایی با زبان فارسی یکی است. فرآیندهای واجی و سلسله مراتب قواعد در نظام آوایی گویش ویدر ساوه کمال هماهنگی را با هم دارند و بازنمایی آوایی به اقتصادی ترین شکل از بازنمایی زیرین به دست می-آید. آواهای گونه ی ویدر در دو طبقه ی همخوانی و واکه ای و با تنوعات واجگونه ای رایج به راحتی قابل مشاهده اند. در سطح بازنمایی آوایی، علاوه بر آواهای معمول لبی شده ، خیشومی شده ، کشیده شده ، دمیده ، واک رفته و نارهیده، واکه مرکزی /?/ نیز مشهود است. واجگان گونه ی ویدری اساسا با واجگان فارسی یکسان است و البته تنوعات معدودی نیز در سطوح همخوانی و واکه ای مشاهده می شود. این گویش دارای 24 همخوان و 7 واکه ساده می باشد که 2 همخوان /??/ و /?/ و 1 واکه /?/ بیشتر از فارسی معیار دارد. این در حالی است که این گویش فاقد همخوان /?/ می باشد و همخوان های /?/ و /?/ نیز به عنوان واجگونه های واج های /?/ و /?/ در این گویش مشاهده شدند. در جایگاه آغازین فعل هایی که با واکه ی /?/ آغاز می شوند نوعی تناوب میان کاربرد همخوان انسدادی چاکنایی /?/ و یا همخوان سایشی چاکنایی /?/ مشاهده می شود. ساختمان هجا در گویش ویدری در دو سطح بازنمایی آوایی و بازنمایی زیرین اساسا با زبان فارسی یکی است و بین آن دو فرقی مشاهده نمی شود ولی تا آن جا که پژوهش گر پی برده است هجای مجاز cvcc در این گویش از میزان فراوانی بسیار پایینی برخوردار است و از دو هجای مجاز دیگر cv و cvc هجای cv از میزان کاربرد بیشتری برخوردار است. فرآیندهای واجی گونه ی ویدر عبارتند از فرآیندهای آوایی همچون واک رفتگی، لبی شدگی، خیشومی شدگی واکه و... و هم چنین شماری چشمگیر از فرآیندهای واجی همچون مرکزی شدگی واکه های کوتاه، حذف، درج، قلب و همگونی. این گویش نیز مانند هر گویش دیگری دارای یک شبکه قواعد واجی خاص خود می باشد که در این شبکه، قواعد واجی با ترتیب خاصی نسبت به یکدیگر قرار گرفته اند به گونه ای که کمال هماهنگی حاصل شده است و برخی از آن ها نسبت به یکدیگر رابطه برهم کنشی خاصی نیز دارند که البته مشهودترین رابطه برهم کنشی مشاهده شده از نوع رابطه برهم کنشی زمینه چین می باشد و بازنمایی های آوایی به اقتصادی ترین شکل از بازنمایی زیرین به دست می آید.